Zeker, ik vind Crypto Chris op het eerste gezicht ook een beetje een proleterig type dat altijd alle openstaande deuren aan de rechterkant van de kamer opentrapt, maar hij heeft wel een punt natuurlijk. In principe is het oneerlijk dat de NOS vaak meebiedt met sportrechten terwijl de omroep hiervoor geen kloppende begroting hoeft in te leveren.
611 miljoen euro
Waar het in het RTL-stuk om gaat is dat de NOS van 2017 tot en met 2022 611 miljoen euro uitgaf aan het uitzenden van sportwedstrijden en een – naar verwachting – fors gedeelte gaat daarvan naar de sportrechten zoals de Olympische Spelen, Tour en EK’s en WK’s. In de afgelopen tien jaar zou het gaan om een bedrag van 566 miljoen euro. Bij het bieden op sportrechten maken zenders een simpele rekensom, ze weten ongeveer hoeveel mensen er kijken, hoeveel adverteerders er zullen toehappen en dus wat ze kunnen bieden. Maar volgens Woerts houdt de NOS zich niet aan die regels omdat zij niets hoeven terug te verdienen. ,,Kijk maar naar de kwalificatiewedstrijden van het Nederlands Elftal voor EK’s of WK’s voetbal en de Nations League. Je kunt met reclame ongeveer 3 tot 3,5 ton terugverdienen per wedstrijd. De NOS betaalt voor dezelfde wedstrijd tussen de 6 en 9 ton.’’
Klassieke discussie
Het is natuurlijk een klassieke discussie die iets verder gaat dan sportrechten; hoe zuinig ben je op je portemonnee als je er alleen iets uit kan halen? Ook de NOS verdient geld terug via de STER doordat er veel mensen kijken, maar dat zien we inderdaad niet zo goed terug in de jaarcijfers (want de STER rapporteert zelf). Daar gaat het wat meer over kosten dan over opbrengsten. De NPO wilde voor 2023 een budget hebben van 877 miljoen euro en in de miljoenennota was 863 miljoen euro voorzien. De STER-inkomsten in 2022 bedroegen 232 miljoen euro en 217 miljoen daarvan ging naar de overheid.
Nou ja, dat is dus zo’n beetje het systeem: de NPO houdt voor ongeveer een kwart de eigen broek op door programma’s te maken voor een grote groep kijkers en de rest van de inkomsten komt uit belastinggeld. Die constructie zorgt voor de duale opdracht om zoveel mogelijk kijkers te trekken én tegelijk een maatschappelijke taak te vervullen die neerkomt dat veel mensen wat leren over het leven. Voor die eerste taak is live sport uitermate geschikt, maar voor die tweede taak kom je in een grijs gebied terecht.
- Veel publiek bereiken vanwege de STER
Met live sport trek je veel kijkers en dat is goed voor de STER-inkomsten. Dat klopt helemaal, maar dan moet je dus het politieke gesprek aangaan of het de taak is van een publieke omroep om (een beetje) geld te verdienen. Dat gesprek wordt regelmatig gevoerd in Den Haag en het antwoord lijkt: dat kunnen we beter wat afbouwen want dan komt die maatschappelijke taak wat meer aan bod. Niet voor niets zijn er steeds minder reclameblokken. In 2026 verwacht de STER nog maar 122 miljoen euro af te staan en waarschijnlijk zullen de begrotingen van de NPO alleen maar stijgen.
2. Maatschappelijke taak
Vervul je een maatschappelijke taak door als NPO het WK Voetbal of de Olympische Spelen uit te zenden? Niet echt natuurlijk want als het WK niet naar de NOS gaat dan zie je het bij RTL of SBS. Dat zou opgaan als het uitzenden belangrijk is, maar te duur om de rekensom te kunnen maken. Maar WK’s, EK’s of schaatsen kunnen RTL, Talpa of Eurosport toch net zo goed doen? Ook daar hebben ze gewoon een redactioneel statuut waarin staat dat journalisten geen rekening hoeven te houden met commerciële belangen. Zolang het Midden-Oosten geen toestemming krijgt van de overheid om RTL te kopen is er niet zoveel aan de hand. Natuurlijk kun je zeggen dat de NOS het allemaal wat maatschappelijker aanpakt, maar dat viel rondom het WK reuze tegen. Bovendien heb je helemaal geen beelden nodig (of een klein pakket) om de maatschappelijke aspecten van de sport aan te bespreken. Je kan hele middagen vullen met gesprekken over mensenrechten rond het bouwen van stadions, bemoeizucht van het Midden-Oosten met de politiek en het gokprobleem van voetballers.
Conclusie
In de kern zou de NPO de taak moeten hebben om veel verschillende groepen mensen iets mee te geven over het leven op het gebied van cultuur, sport en nieuws. De rol van de STER als financier wordt immers steeds meer losgelaten door de overheid dus de functie van het bereiken van zoveel mogelijk mensen vervalt. Het aanbod moet dus aanvullend zijn op commerciële partijen die programma’s aanbieden op basis van een simpele rekensom: verdien ik hier geld mee? Sport hoort daarbij, maar veel eerder een breed cultureel-maatschappelijk sportprogramma zoals Andere Tijden Sport, Holland Sport of praatprogramma’s over politiek en sport. Om die programma’s te maken, heb je helemaal geen live-rechten nodig.
