De band Doe Maar bestond in de jaren tachtig uit een stel dertigers die het leven al een beetje doorhadden. Ze hadden hypotheken, kinderen en een gezonde dosis zelfspot. Hun succes kwam sneller dan verwacht, maar dat succes vrat aan hen. Terwijl ze zongen over jeugdige onrust, stonden ze zelf midden in een volwassen leven. Toen het te groot werd, besloten ze te stoppen – midden op het hoogtepunt. Dat was lef. En vooral: zelfinzicht. Ze wilden niet dat tiener hun hit ‘je loopt je lul achterna’ keihard meezongen.
Kleedkamerhumor
Daar moest ik aan denken toen ik deze week naar Vandaag Inside keek. Want daar gebeurde iets wat verdacht veel leek op een Doe Maartje. De heren van VI zijn al jaren de huisvrienden van de Nederlandse huiskamer. Ze begonnen ooit met voetbalpraat, slap geouwehoer en een biertje op tafel. Het was mannelijk, plat, gezellig en vooral herkenbaar. Maar ergens tussen het WK van 2010 en de talkshow van John de Mol ging het schuiven. De kleedkamerhumor maakte plaats voor dagelijkse meningen over alles wat los en vast zit en dat werd een verdienmodel.
Lang ging dat goed. Hun fans bleven trouw, al schoof het publiek langzaam op. Van voetballiefhebbers naar mensen die zichzelf “de gewone Nederlander” noemen. De show werd een baken voor wie zich miskend voelde door de mainstream. Derksen gooide er af en toe een provocatie in, Gijp lachte het weg en Genee hield het zogenaamd in toom. Het werkte; kijkcijfers, contracten, miljoenen.
Tot deze week.
Frans Timmermans schoof aan. Niet als karikatuur, niet als pispaal, maar gewoon als gast. De heren luisterden, lachten, en – tot verbazing van velen – lieten hem uitpraten. Het publiek op X ontplofte. “Verraad!”, riepen sommigen. Alsof Derksen opeens in een GroenLinks-shirt de studio in kwam. Maar wat er écht gebeurde, was interessanter. Voor het eerst in tijden toonden de mannen iets van hun oude zelf. Niet die berekende talkshowhost die precies weet hoe hij een relletje aanwakkert, maar de nuchtere, nieuwsgierige vakman die ooit begon met praten over voetbal. Geen toneel, maar gesprek. Geen schreeuwtelevisie, maar even ademhalen.
En dat was precies wat Doe Maar ooit ook deed: stoppen met het toneelstuk zodra het te groot werd. Niet omdat het moest, maar omdat ze zichzelf wilden blijven. Natuurlijk, Vandaag Inside gaat niet stoppen. Daarvoor is het te lucratief, te ingebed in het Talpa-ecosysteem. Maar misschien hebben ze onbewust een klein Doe Maartje gedaan: een moment van reflectie, een besef dat succes zonder ziel weinig waard is.
Wat begon als een avondje voetbalpraat werd een nationale spiegel. En soms, heel soms, zie je in die spiegel dat zelfs de grootste praatjesmakers gewoon mannen zijn die ooit met lol begonnen en nu vooral proberen bij te benen wat ze zelf in gang hebben gezet.
