De afgelopen week sprak ik Bas Erlings, jarenlang campagnestrateeg bij de VVD en een van de oprichters (samen met bijvoorbeeld Klaas Dijkhoff) van SUE & The Alchemists. Dat is een bureau waar ze bedrijven en mensen adviseren bij het overtuigen van hun achterban op basis van de werking van ons brein. Een van die wetmatigheden waar zij veel mee werken is framing.
Framing definieert hij als ‘een venster om de werkelijkheid te interpreteren’. Het gaat erom dat we twee systemen in ons hoofd hebben: een systeem 1 en systeem 2. Het eerste systeem is de makkelijke route naar de werkelijkheid en het tweede de ingewikkelde, genuanceerde versie. Met systeem 2 doe je ingewikkelde dingen zoals boeken lezen, wiskundige formules oplossen of een theorie ontwikkelen om de wereld een beetje beter te maken. Veel vaker echter gebruiken we systeem 1, de SBS-manier om ons brein te gebruiken. Het zorgt ervoor dat we snel conclusies trekken want we gaan niet voor de nuance.
Onnodig ingewikkeld
De stelling van Erlings is dat je het leven onnodig ingewikkeld maakt als je bij het overtuigen van mensen teveel gebruikmaakt van systeem 2. Die nuance komt nog wel een keer, veel beter kan je overzichtelijke frames aanbieden want dan gaan we lekker aan de slag met systeem 1. En precies dáár moest ik aan denken toen ik weer het verhaal las van Vincent de Vries over Studio Sport. Hij interviewde Griselda Molemans, vroeger Visser, over haar periode bij Studio Sport en dat was niet fraai natuurlijk. Kees Jansma (over wie Robert ooit zei: die kan nog geen damesfiets voorbij laten rijden) werd Bokito genoemd en Mart Smeets was ook al zo’n bullebak die hele dagen vrouwonvriendelijke grappen maakte in de categorie ‘hoe duur is het voor mannen om met je mee te gaan?’ . Die sfeer met daar bovenop wat pestgedrag werd in stand gehouden doordat de grote tv-sterren geen enkel weerwoord kregen van hun bazen en – puur voor lijfsbehoud – liep daar een grote groep meelopers achteraan.
Waar het vaak misgaat aan talkshowtafels is dat we teveel in systeem 1 blijven hangen in de analyse en daardoor komen we niet verder. Je leest weer zo’n verhaal en komt als vanzelf in de categorie ‘Smeets is een verschrikkelijke man’ of in het ‘Derksen-zo was het nu eenmaal kamp’ terecht. Dat doen we om het leven en het gesprek dat we erover hebben overzichtelijk te maken. Gelukkig heeft die Commissie van Rijn niet teveel naar de Erlings geluisterd want zij hebben wel nuance ingebracht in hun rapport. Het gaat er namelijk niet om dat Kees, Egbers, Van Gelder, Smeets en die andere ijdeltuiten bij Studio Sport verschrikkelijke gasten waren, maar om de cultuur die ontstond door: het overbetalen van tv-mannetjes, zwakke bazen zonder ruggengraat, teveel tijdelijke contracten en de nog niet losgekomen democratisering van vrouwen.
Gelukkig heeft die commissie dat allemaal blootgelegd want daardoor ging het steeds mis bij die omroepen. We zouden daar wat vaker debatten over moeten organiseren zodat er echt wat gaat veranderen. En ja, bij die discussie mag er dan best een frame gebruikt worden om de discussie uit te lokken, maar er moet wel echt wat gebeuren.
